PLATTI, Emilio

Zwijgen kan niet meer - Opinie in TERTIO – 7 januari 2015

…..
Er is een band ( tussen al die militante islambewegingen ), maar sociaal-politieke analyses kunnen die niet achterhalen. Want er is inderdaad geen brein dat al die touwtjes samentrekt. (…) Maar er is meer aan de hand: zij hebben allemaal één ideologische achtergrond, meestal zeer duidelijk herkenbaar in hun symbolen, die verwijzen naar de Koran, het zegel van Mohammad, de dubbele islamitische geloofsbelijdenis of het rigoureuze monotheïsme. Zij hebben ook de eigenschap tot de brede soennitische tak van de islamitische gemeenschap te behoren.

…..
Vanuit mijn theologische achtergrond ( Platti is Dominicaan, theoloog en islamoloog, nvdr ) zou ik erop willen wijzen dat de theologische invalshoek niet te onderschatten is.

…..
In de jaren dertig verspreidde de veelbelovende intellectueel Abul Ala Mawdudi (1903-1979) zijn kritische bemerkingen over dat arrogante Westen in India. Hij stelde dat het Westen in feite moreel decadent was, steeds uit op financieel profijt en overheersing, terwijl de islamitische gemeenschap een schat bewaarde aan geloof en vooral aan ethische waarden. Aan de vernedering van de moslims zou een einde komen als ze hun identiteit zouden terugvinden en terug het vroegere levenspatroon zouden aannemen, gebaseerd op een letterlijke toepassing van traditionele rechtsregels. Dan zouden ze moslimmaatschappijen kunnen opbouwen op basis van de teruggevonden eigen waarden. Deze "revolutie" zou zich niet van de ene dag op de andere doorzetten, maar zou zware inspanningen vragen. Mawdudi was zeker geen voorstander van geweld: volgens hem moesten de geesten door educatie en voorlichting worden voorbereid.

…..
Mawdudi was net voor zijn dood in 1979 erkend als vooraanstaand soenitisch denker in Saudi-Arabië. Hij ontving er de eerte Faysal-prijs en zo werd de band gelegd met een oudere revival-beweging die in de jaren dertig in het nieuwe Saudische koninkrijk staatsideologie werd: het wahhabisme, een analoge, rigoureuze interpretatie van de islam.

…..
Deze beide bewegingen werden in diezelfde jaren ideologisch bijgetreden door het Moslimbroederschap, gesticht door de Egyptenaar Hasan al-Banna. Het broederschap, dat niets te maken heeft met soefi-broederschappen, groeide in het Midden-Oosten uit tot een massabeweging die ideologisch werd onderbouwd door een van haar leden, Said Qutb. (…) Qutb schreef – naast een volumineuze, militante, Korancommentaar – een boekje dat tot nu toe wordt herdrukt; onder meer in het Nederlands onder de titel Mijlpalen . Nog scherper dan Mawdudi stelde hij dat "de islamitische maatschappij van zulke aard is dat zij de enige beschaafde maatschappij is" en dat het kapitalisme waarop heel de westerse wereld gebouwd is, in feite een internationaal georganiseerde woekerorganisatie is.

…..
Mawdudisme, wahhabisme en Moslimbroederschap hebben zo een antiwesterse sfeer geschapen die de wereld rond werd verspreid en tegenwoordig op menige internetsite terug te vinden is. Maar zij deden nog veel meer: zij hebben een moslimidentiteit gecreëerd die gebaseerd is op eenvoudige gedragspatronen, overgeërfd vanuit de middeleeuwse handboeken over de sharia, die toen inderdaad een coherent leefmodel voorstonden. Daarbij wordt voorgehouden dat dit persoonlijke gedragspatroon en maatschappelijk model, universeel en onveranderlijk is. Volgens hen heeft deze sharia een eeuwige, letterlijke, betekenis. En alleen zo is men mens; geen ander levensmodel is humaan.

Deze sharia omvat alles: de rol van man en vrouw, voorschriften voor eten, drinken en kleding, erfrecht, handelsrecht en economie, de organisatie van de staat en natuurlijk ook de godsdienstige rituelen.

…..
Zo is te verstaan wat Qutb zei: "Als in een maatschappij de soevereiniteit alleen aan Allah toebehoort, dan uit zich dat in de gehoorzaamheid aan de goddelijke wet". (…) Omdat God Schepper is en Wetgever, ligt het levenspatroon van de mens al voor eeuwen vast. Gezagsdragers hoeven alleen nog maar toe te zien op de strikte naleving ervan en de bestrijding en uitsluiting van al wie diverse levenspatronen voorhoudt. Deze ideologie sluit als een bus, maar in feite wordt god een mensvernietigende, verpletterende God, vermits aan de mens geen enkele creativiteit kan worden toegekend. De mens maakt geen geschiedenis, hem wordt één cultuur opgelegd; hij is geen cultuurscheppend wezen meer. En al wie dat ene levenspatroon niet delt, is geen mens meer. Vandaar dat Mawdudi een boekje kon schrijven waarin hij de goddelijke Wet stelt tegenover de menselijke wet. De mens heeft noch zijn leven, noch de maatschappij, noch zijn geschiedenis in handen, alles is vastgelegd. Dus geen parlementen of democratie, geen inspraak, geen natievorming, geen inventiviteit, geen dans en geen muziek. Geen creativiteit aan menselijke zijde.

…..
Het valt ook anders te zeggen: we hebben te maken met een religieus fascisme dat, vanuit een verkeerd begrepen monotheïsme, alleen homogeniteit nastreeft en diversiteit afstraft. En dat heeft enorme gevolgen. Niet alleen is er de aantrekkingskracht voor jongeren die op zoek zijn naar een houvast, en dan naar Syrië trekken, maar er is ook het omgekeerde. In Egypte, Iran en elders groeit een nieuw fenomeen: jongeren die met afkeer godsdienst verwerpen en zeggen: “Ja, ik was vroeger een soenniet of sjiiet. Ik ben nu een atheïst”. Hoe kan het ook anders.

…..