VON DER DUNK, Hermann Walther

Sprekend over identiteit en geschiedenis

…..

Het zijn geen gesloten spoorwagons die vanaf het station ‘Franse Revolutie’ zijn doorgereden tot in onze tijd, waarin zij volgens sommigen hun eindstation hebben bereikt, omdat het tijdperk der ideologieën ten einde zou zijn. Ook als in het ene geval behoud en traditionalisme, in het andere verandering en vernieuwing steeds als een soort onderliggende impuls en leidend beginsel herkenbaar blijven, verschuiven de concrete programma’s, doelstellingen, waarden en idealen met de veranderende werkelijkheid.
Zo hebben de conservatieven zich, om een voorbeeld te noemen, in het begin van de negentiende eeuw verzet tegen het opkomende nationalisme, omdat dit tevens een emancipatiebeweging van de burgerij was. Omgekeerd waren de liberalen als dragers van die emancipatiebeweging, zowel nationalistisch als vooruitstrevend. In de tweede helft van de eeuw ontwikkelden de conservatieven – uiteraard hebben we dan met nieuwe generaties te maken – zich tot steunpilaren van de inmiddels gevestigde nationale staat, terwijl de dragers van de emancipatiebeweging dan niet langer in de eerste plaats liberalen zijn, maar de socialisten in allerlei schakering. En zij, de linksen, de progressieven bij uitstek, zijn juist internationalistisch georiënteerd en zien de nationale staat als bolwerk van behoud en conservatisme. Dit is een constellatie die tot diep in onze eeuw voortduurt. Na de Tweede Wereldoorlog treedt er weer een opmerkelijke verschuiving op. Nu zien de linkse, de socialistische partijen juist in de nationale staat het raam om de gewenste sociale vernieuwingen in te voeren, terwijl de de meer behoudende partijen voorstanders blijken van supranationale instellingen en verbanen. Daarbij speelde de Koude Oorlog ongetwijfeld een doorslaggevende rol. De conservatieven vonden dat de nationale staat macht moest inleveren ten behoeve van een gemeenschappelijke verdediging tegen het als dreigend ervaren communisme en stalinisme, exponent bij uitstek van de extreem linkse traditie.

…..